ائل گلی تابلویی مینیاتوری از طبیعت
امیر کریم زاد شریفی


اشاره
سرزمینی در شرق جهان، کوه هایی پرباران، چشمه‌هایی جوشان، قنات‌های شگرف، خفته در دل زمین دشت‌های کم‌شیب و ملایم، خشک و تفتیده در پایین.
مردمانی سختکوش، مدام در پی آب که تنها به اکسیر آن زمین‌ها‌شان سبز توانند کرد. در پس ذهنشان تمنای بهشت. اقلیمشان سوزان و آن‌ها به هر گاه توانند زین خشکی و عطش گریزان، سودایشان فردوس برین، معماری‌شان زیبا و نغز و به غایت شاعرانه در روی زمین.
معماران را، پس بر آنشان داشتند تا هنجارها ساز کردند و طرح باغ آغاز شد.
این قصه باغ ایرانی است که بسیار کسان به روایت خود قصه‌گویی‌اش پرداخته‌اند باغ ایرانی آنگونه که از ایده و تعریف آن بر می‌آید، گذشته از فضایی عملکردی که مردمان در آن دمی بیاسایند و تفرج کنند، خود مفهومی نقش بسته بر سرزمین و برآمده از فرهنگ و شکل گرفته در آداب و رسوم مردمان است.
تبریز این سرزمین دلربا در شمال غربی ایران پهناور که در سالیان نه چندان دور به عنوان باغ شهر ایران شهره عام و خاص بود و دروازه‌های این شهر به باغ‌هایی مملو از درختان تنومند باز می‌شد هم‌اکنون جامه سبز خود را با لباس مدرنیته عوض کرده است.
در این میان معدود باغ‌هایی که یادگار گذشتگان و بقایای باغ‌های معروف تبریز است نیاز به نگاهداری و توسعه دارد.
باغ پارک بزرگ ائل گلی تبریز را می‌توان یکی از بقایای این باغات خواند.
ائل‌گلی (استخر مردم) از گردشگاه‌های زیبا و دلکشی است که در جنوب شرقی تبریز، بر دامنه تپه‌ای واقع شده‌است. مساحت استخر بزرگ این پارک تاریخی 54 هزار و 675 متر مربع است.
در جنوب آن تپه‌ای است که آن را از بالا تا پایین همسطح استخر پله‌بندی کرده و نهر آبی از آن به طرف پایین روان است. از سمت جنوبی و از وسط استخر خیابانی کشیده‌شده که استخر را به صورت شبه جزیره‌ای در آورده‌است و در مرکز استخر، عمارت با‌شکوه دو طبقه‌ای ساخته شده‌است.
در پیرامون استخر از روزگاران قدیم، درختان کهنسالی سر‌به‌هم آورده که انعکاس عکس آن‌ها در آب، به زیبایی آن محوطه می‌افزاید. تمام تپه‌های جنوبی استخر به شکل بسیار زیبایی چمن‌کاری و گلکاری شده و در روزهای گرم تابستان استراحتگاه شهروندان تبریز و مسافران و گردشگران است.
نادر میرزای قاجار در وصف ائل گلی می‌نویسد: " این آبگیر در اوایل حکومت قاجار ملک یک سلسله از سادات تبریز و انباشته از خاک و ریگ بود. قهرمان میرزا پسر هشتم عباس میرزا نایب السلطنه که در آن هنگام حکمران آذربایجان بود، آن ملک را در مقابل سالی 35 خروار غله بخرید. سپس در آبادی و عمران آن همت گماشت."
و از اعتماد‌السلطنه نقل است: "عمارت دریاچه عبارت از کلاه فرنگی دو طبقه بسیار آبادی است و بزرگی این دریاچه به درجه‌ای است که به قدر دو آسیا سنگ آب در آن وارد می‌شود ولی مدت شش ماه از آب پر می‌گردد."
در خصوص تاریخ بنای این عمارت اطلاعات مستندی در دست نیست. در بهار سال 1309 هجری شمسی، که هنوز استخر و طبقه پایین عمارت آن باقی بود از طرف شهرداری تبریز تعمیر شد و از اواخر اردیبهشت ماه به صورت گردشگاه عمومی شهر درآمد. این عمارت در سال 1346 به علت کثرت رطوبت و فرسودگی تخریب شده و به جای آن در سال 1349 بنای عمارت زیبای دو طبقه‌ای با همان طرح قبلی ساخته شد.
 
باغ‌های ایرانی نمادی از زیبایی
در یک تقسیم‌بندی کلی با توجه به خصوصیات کالبدی می توان انواع باغ‌ها را چنین بیان کرد:
باغ واقع در محیط‌های هموار، باغ واقع بر روی تپه، باغ آبی، باغ خانه، باغ واقع در کنار رودخانه و غیره که باغ پارک ائل گلی تبریز از جله باغ‌های آبی به شمار می‌رود.
ویژگی‌های جغرافیایی و آب و هوایی کشورمان زمینه وجود هر کدام از انواع باغ را فراهم کرده است و ائل‌گلی تبریز نیز یکی از نمادهای بارز باغ ایرانی است.
باغ ایرانی به عنوان یک ساختار کامل، بیانگر رابطه تنگاتنگ میان بستر فرهنگی و طبیعی است و نشانه‌ای از سازگار نمودن و همسو‌کردن نیازهای انسان و طبیعت می‌باشد و پارک ائل‌گلی امروزی یادآور تجمیع هم‌زمان فرهنگ و طبعیت است.

ساماندهی ائل‌گلی یک ضرورت
ائل گلی اگر چه در طول تاریخ بارها دچار تغییر و تحول شده است ولی این پارک بزرگ در دل کلانشهر تبریز هم اکنون یکی از معدود استراحتگاه ها و گردشگاه‌های دلنشین این شهر است که خیل کثیری از مردم در فصول مختلف از ظرفیت‌های فراوان آن بهره‌مند می‌شوند.
بهاری‌دلنشین، تابستانی خنک، پاییزی زیبا و زمستانی با‌شکوه را می توان شاخصه‌های بزرگترین پارک کلانشهر تبریز خواند.
به حتم این پارک تاریخی برای بقا و حفظ ظرفیت‌های طبیعی نیاز به بهسازی و ساماندهی دارد که سازمان پارک و فضای سبز شهرداری تبریز این مسئولیت خطیر را بر‌عهده گرفته است.
به گفته مسئولان سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری تبریز، اندیشه طرح توسعه کمی و کیفی ائل‌گلی بر‌مبنای پاسخ گویی به نیازهای حسی و روحی شهروندان تدوین شد.
در راستای اجرای این طرح جمع‌بندی اهداف و ضرورت‌ها مبنی بر ارتقای کیفیت محیط ائل‌گلی، تامین امنیت، آسایش مردم و توسعه فضای ورزشی و تفریحی مورد نیاز بخش عظیمی از اراضی ائل‌گلی بهسازی و ساماندهی شد.
بزرگترین کلانشهر تبریز در طول دو سال گذشته شاهد تغییر و تحولات مختلفی بوده‌است که در قالب طرح بهسازی و ساماندهی آن به مورد اجرا گذاشته شده‌است.
جدولگذاری، کف‌سازی رینگ‌ها، بهسازی آبنماهای ورودی، جدولگذاری و سکوهای نشیمن، درپوش‌گذاری سنگی، بدنه‌سازی، احداث کافی شاپ و مهمانسرا از جمله اقداماتی است که  در راستای اجرای طرح بهسازی در پارک ائل‌گلی تبریز مورد اجرا گذاشته شده‌است.
همچنین به تازگی لوازم ورزشی نصب‌شده در حاشیه این پارک فضای مناسبی را برای ورزش و نرمش شهروندان فراهم کرده‌است.
بسیاری از شهروندان تبریز از آب و هوای پاک و دلنشین و به دور از دود  این پارک حداکثر استفاده را کرده و در نخستین ساعات هر روز به ورزش صبحگاهی در ائل‌گلی می‌پردازند که جلوه‌ای زیبا و نشاط آور را نمایان می‌سازد.
تبریز هم اکنون با فقر فضای سبز مواجه است و به همین دلیل باید به داشته‌یمان ارزش قائل شویم و در راستای حفظ آن‌ها بکوشیم.
 اگر چه اقدامات متعددی در راستای بهسازی این پارک انجام می‌شود ولی ای‌کاش بازارچه سابق ائل‌گلی که در طبقه فوقانی این پارک بود دوباره راه‌اندازی شود تا شهروندان و مسافران خریدهای لازم از قبیل صنایع دستی و سوغاتی را نیز تهیه کنند.
هر زمان که نیاز به آرامش روحی و فکری داشته باشم به ائل‌گلی می‌آیم و در کنار استخر بزرگ آن به تامل می‌پردازم.